Wielokrotnie zdarza się, iż pracodawcy decydują się w celu zoptymalizowania kosztów zatrudnienia zawierać umowy zlecenia z przyszłymi bądź obecnymi pracownikami. Jeżeli jednak umowa taka zawierana jest tylko i wyłącznie w wyżej wymienionym celu, natomiast pracownik wykonuje swoją pracę spełniając przesłanki kodeksowe związane ze stosunkiem pracy to nie istnieją żadne przeszkody, aby wystąpił on do pracodawcy o prawidłowe uregulowanie swojej sytuacji prawnej związanej z zatrudnieniem.

Kodeks pracy wyraża wprost, co składa się na istnienie stosunku pracy, który podlega ochronie kodeksowej, bez względu na nazwę zawartej umowy.

Art.  22.  [Stosunek pracy]

• §  1. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
• §  1¹. Zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.
• §  1². Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.

Niewątpliwie zatem, jeśli ziściły się powyższe przesłanki to mamy do czynienia ze stosunkiem pracy.

W orzecznictwie przyjmuje się jednolicie, że jeżeli przeważają cechy umowy o pracę, to zachodzi pozorność umowy zlecenia, jednakże należy także brać pod uwagę wówczas wolę obu stron umowy- tak m.in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2021 r. III PSKP 3/21:

Regulacja z art. 22 § 1 i § 1¹ k.p. nie oznacza prawnego domniemania stosunku pracy. Podporządkowanie zatrudniającemu nie stanowi przesłanki właściwej tylko stosunkowi pracy. W samych stosunkach pracy istnieje szereg sytuacji, w których nie występuje taki element zależności pracownika. Zatrudnienie rozumiane jest więc szeroko, ze względu na różne formy świadczenia pracy i zarobkowania. W razie wątpliwości w kwalifikacji zatrudnienia jako umowy zlecenia albo umowy o pracę, to wola stron może mieć znaczenie w ustaleniu (wyborze) podstawy zatrudnienia.

A zatem w takiej sytuacji, pracownik może kierować przeciwko pracodawcy roszczenie o ustalenie istnienia stosunku pracy na podstawie art. 189 KPC – ciężar dowodowy spoczywa wówczas na pracowniku, który przed Sądem musi przedstawić wszystkie dowody, na poczet tego, iż wykonuje on w rzeczywistości pracę na podstawie stosunku pracy.

aplikant radcowski

Adrian Waroch