Chcąc rozwieść się ze swoim małżonkiem zastanawiasz się pewnie czy jest dla Ciebie dobrze, aby sąd rozstrzygał który z małżonków był winny rozpadowi rodziny. Z jednej strony każdy chciałby przez rozwód przejść jak najszybciej i jak najmniej boleśnie. Z drugiej strony jednak wiesz, że wina ma wpływ na alimenty.
O co dokładnie chodzi z tą winą i alimentami.
Zacznę od winy.
- Wina rozkładu pożycia
Zasadą jest, że sąd orzekając rozwód orzeka czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.
Taki wyrok rozwodowy może zatem wyglądać w sposób następujący:
- Sąd Okręgowy w Szczecinie rozwiązuje przez rozwód małżeństwo powoda Jana Kowalskiego i pozwanej Haliny Kowalskiej – z winy powoda Jana Kowalskiego
- Sąd Okręgowy w Szczecinie rozwiązuje przez rozwód małżeństwo powoda Jana Kowalskiego i pozwanej Haliny Kowalskiej – z winy pozwanej Haliny Kowalskiej
- Sąd Okręgowy w Szczecinie rozwiązuje przez rozwód małżeństwo powoda Jana Kowalskiego i pozwanej Haliny Kowalskiej – z winy obojga małżonków.
Aby orzec co do winy Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, którego zadaniem jest ustalenie z jakich powodów małżeństwo się rozpadło. Wina może polegać przykładowo na zdradzaniu małżonka, nadużywaniu alkoholu, uprawianiu hazardu, stosowaniu przemocy wobec współmałżonka.
Jednakże Sąd nie zawsze orzeka o winie. Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha bowiem orzekania o winie.
Taki wyrok rozwodowy będzie wyglądał w sposób następujący:
Sąd Okręgowy w Szczecinie rozwiązuje przez rozwód małżeństwo powoda Jana Kowalskiego i pozwanej Haliny Kowalskiej – bez orzekania o winie.
Teraz przejdę do kwestii alimentów
- Wpływ orzeczenia o winie na alimenty
Zdarza się, że nawet po rozwodzie były małżonek musi płacić alimenty na drugiego. W takich sytuacjach kluczowe jest ustalenie czy któryś z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozwiązania małżeństwa.
Wyłącznie winny małżonek nie może bowiem żądać alimentów, choćby nawet znajdował się w niedostatku. Z kolei od wyłącznie winnego małżonka można domagać się alimentów, nawet gdy nie jesteśmy w niedostatku, lecz z powodu rozwodu spadł standard naszego życia.
Poniżej dokładnie opiszę kwestię wpływu winy na możliwość dochodzenia czy konieczność płacenia alimentów.
Należy rozgraniczyć tutaj dwie sytuacje.
- Gdy były małżonek znalazł się w niedostatku.
- Gdy rozwód spowodował u jednego z małżonków istotne pogorszenie sytuacji materialnej.
Niedostatek małżonka
Były małżonek jest w niedostatku, gdy:
- nie posiada własnych - na odpowiednim poziomie - środków finansowych (dochodów czy oszczędności),
- nie ma możliwości zaspokojenia swoich uzasadnionych potrzeb życiowych.
Zgodnie z prawem małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
Tym samym kwestia orzeczenia o winie ma wpływ na alimenty. Jedynie bowiem w sytuacji, gdy małżonek został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie ma on prawa do alimentów w sytuacji niedostatku od byłego małżonka.
W innych przypadkach, a zatem, gdy:
- drugi z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia,
- winę ponosiły obie strony,
- Sąd orzekł rozwód bez orzekania o winie
były małżonek może domagać się alimentów, gdy jest w niedostatku.
Kiedy uważasz więc, że jesteś w niedostatku i zastanawiasz się czy były małżonek ma obowiązek Ci płacić, sprawdź w wyroku rozwodowym czy nie jesteś uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Jeśli nie, to możesz się ubiegać o alimenty.
Jeśli natomiast to Ty poniosłeś wyłączną winę, mimo Twojego niedostatku Sąd nie zasądzi na Twoją rzecz alimentów.
To samo jeśli były małżonek „straszy Cię” alimentami. Sprawdź czy przypadkiem nie został on uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Jeśli tak, nie masz się czego obawiać.
Podsumowując małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia nigdy nie będzie miał prawa do alimentów. Jeśli chcesz mieć pewność, że małżonek nigdy nie będzie żądał od Ciebie alimentów na siebie po rozwodzie, musisz zatem zadbać, aby rozwód został orzeczony z jego wyłącznej winy. Oczywiście jeśli to on był winny rozpadu rodziny.
Istotne pogorszenie sytuacji materialnej po rozwodzie
Druga sytuacja w której można domagać się alimentów od byłego małżonka to istotne pogorszenie sytuacji materialnej po rozwodzie.
Zgodnie z prawem jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się
w niedostatku.
Tym samym niewinny małżonek, któremu spadł standard życia z powodu rozwodu może żądać alimentów od małżonka wyłącznie winnego, choćby nie znajdował się
w niedostatku.
Zgodnie z tym co wyżej napisałam, nie można więc żądać alimentów z powodu spadku stopy życiowej związanej z rozwodem, gdy małżonek nie był wyłącznie winny, a tym samym:
- nie było orzeczenia o winie,
- Ty zostałeś uznany za winnego,
- rozwód nastąpił z winy obu stron.
Jeśli zależy Ci zatem na alimentach ze względu na spadek standardu życia po rozwodzie, musisz zadbać o odpowiednie orzeczenie o winie.
- Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny względem byłego małżonka może być ograniczony czasowo.
a. Zawarcie nowego małżeństwa przez byłego małżonka uprawnionego do otrzymywania alimentów
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.
Tym samym zawarcie nowego małżeństwa przekreśla możliwość dochodzenia alimentów od byłego małżonka. Jeśli natomiast to Ty płacisz alimenty i dowiedziałeś się o zawarciu nowego małżeństwa przez byłego małżonka, któremu płacisz alimenty, wówczas możesz wnieść pozew do Sądu o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z dniem zawarcia przez byłego małżonka nowego związku małżeńskiego.
b. Upływ pięcioletniego terminu
Gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Termin pięcioletni nie będzie miał zatem zastosowania i obowiązek zapłaty nie będzie ograniczony w czasie, gdy:
- orzeczono rozwód z Twojej wyłącznej winy,
- orzeczono rozwód z winy obu stron (tak w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 listopada 2013 r., III AUa 470/13).
Termin pięcioletni znajdzie zastosowanie, gdy:
- nie orzekano o winie.
Gdy orzeczono rozwód z wyłącznej winy drugiego małżonka nigdy nie będziesz musiał płacić mu alimentów, jak już wskazywałam powyżej.
Domaganie się orzeczenia winy drugiego małżonka i brak chęci porozumienia może doprowadzić do sytuacji, że Sąd orzeknie winę obu stron i wtedy nawet po pięciu latach nie będziesz mógł czuć się bezpiecznie. Czasem zatem, gdy wiemy że nasze zachowanie również było nieprawidłowe, warto iść na ustępstwo i nie eskalować konfliktu. Wtedy też zaoszczędzimy czas i nerwy związane z postępowaniem dowodowym związanym z koniecznością ustalania winy.
Każda sytuacja wymaga zatem indywidualnego rozważenia, czy w danych okolicznościach warto się dogadać, czy jednak lepiej jest mieć orzeczoną wyłączną winę drugiej strony.
Ewa Kosowska-Czapla
Radca Prawny / Doradca Restrukturyzacyjny
