Podział majątku a kredyt hipoteczny
Podział majątku wspólnego po rozwodzie to złożony proces, szczególnie gdy w grę wchodzi niespłacony kredyt hipoteczny. O ile podział aktywów – jak nieruchomości czy oszczędności – wydaje się intuicyjny, o tyle rozliczenie kredytów budzi wiele pytań. Czy sąd w ogóle może dzielić długi? Co z kredytem hipotecznym spłacanym już po rozwodzie? Czy osoba, która sama spłaca raty, może żądać zwrotu części od byłego współmałżonka?
Kredyt hipoteczny a podział majątku wspólnego
Zasadą jest, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd nie dzieli długów, ponieważ przedmiotem podziału są składniki majątku, a nie zobowiązania. Jednakże, jeśli zaciągnięcie zobowiązania finansowego (np. kredytu hipotecznego) doprowadziło do nabycia składnika majątku wspólnego (np. nieruchomości), jego istnienie i sposób finansowania mogą wpływać na sposób rozliczenia stron.
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2019 r., sygn. akt III CZP 21/18:
W sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd - przydzielając tę nieruchomość na własność jednego z małżonków - ustala jej wartość, jeżeli nie przemawiają przeciwko temu ważne względy, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego.
Podobnie uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2019 r., III CZP 14/19:
W sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd - przyznając tę nieruchomość na własność jednego z nich - ustala jej wartość z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego, chyba że zachodzą istotne powody przemawiające za jego uwzględnieniem.
Dodatkowo, jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego (m.in. postanowienie SN z dnia 7 stycznia 2009 r., II CSK 390/08), sąd może uwzględnić spłaty dokonane już po ustaniu wspólności majątkowej, jeśli były dokonywane z majątku osobistego byłego małżonka.
Przykłady i analiza sytuacji:
- Kredyt zaciągnięty przez jednego z małżonków przed ślubem, nieruchomość w ksieędze wieczystej wpisana jako zapisana na jednego właściciela, kredyt spłacany wspólnie w trakcie małżeństwa
Stan faktyczny: Nieruchomość jako nabyta przed zawarciem małżeństwa należy do osobistego majątku jednego z małżonków. Drugi nie jest współkredytobiorcą, ani współwłaścicielem, ale spłacał kredyt wspólnie przez lata.
Konsekwencje:
- Nieruchomość nie wchodzi do majątku wspólnego.
- Małżonek, który nie jest właścicielem nieruchomości, może żądać zwrotu połowy nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty drugiego (na podstawie art. 45 § 1 KRO).
- W postępowaniu o podział majątku można dochodzić zwrotu części spłat kredytu, jeżeli pochodziły ze wspólnych środków.
- Kredyt zaciągnięty przez jednego z małżonków w trakcie małżeństwa, nieruchomość zakupiona na jednego z małżonków, kredyt spłacany z majątku wspólnego
Stan faktyczny: Nieruchomość należy zgodnie z księgą wieczystą do jednego małżonka, ale zakup i spłaty miały miejsce w czasie trwania wspólności majątkowej.
Konsekwencje:
- Można starać się, aby Sąd uznał, że nieruchomość z uwagi na okoliczność, że została nabyta w trakcie trwania małżeństwa weszła do majątku wspólnego.
Za tym, że jest to majątek wspólny przemawia:
- czas zakupu -w trakcie trwania małżeństwa,
- fakt iż kredyt spłacany z majątku wspólnego,
- fakt, że w akcie notarialnym nie zostało zastrzeżone, że jest zakupowana z majątku osobistego i wchodzi do majątku osobistego.
- Kredyt wspólny, nieruchomość wspólna, wspólne spłaty
Stan faktyczny: Klasyczna sytuacja – małżonkowie kupują wspólnie nieruchomość na kredyt.
Konsekwencje:
- Nieruchomość jest elementem majątku wspólnego.
- Kredyt wspólny, nieruchomość wspólna, spłata tylko przez jednego po rozpadzie pożycia
Stan faktyczny: Kredyt nadal ciąży na obojgu, ale po rozstaniu tylko jeden z byłych małżonków kontynuuje spłatę kredytu. Nieruchomość zostaje przyznana przez Sąd tej osobie.
Konsekwencje:
- W dalszym ciągu oboje są dłużnikami względem banku – to kwestia cywilna, niezależna od podziału majątku.
- Osoba, która przejęła na siebie ciężar dalszej spłaty kredytu, może żądać rozliczenia połowy spłaconych rat od byłego małżonka, zgodnie z orzecznictwem SN (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2019 r., sygn. akt II CSK 680/17)
- W praktyce sądy często uwzględniają takie rozliczenie w ramach tzw. rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny lub odwrotnie.
- Jeśli sąd przyznał nieruchomość jednemu z małżonków, to w jego interesie jest kontynuacja spłaty, ale może dochodzić zwrotu części od drugiego – np. w osobnym postępowaniu o zwrot nakładów lub regres.
Podsumowanie
- Kredyt hipoteczny nie jest bezpośrednio dzielony przez sąd przy podziale majątku, ale jego wpływ jest istotny przy określaniu wartości nieruchomości i ewentualnych rozliczeń między stronami.
- Spłaty kredytu dokonane po ustaniu wspólności majątkowej mogą być podstawą do roszczenia regresowego wobec byłego małżonka.
- Sąd może (i powinien) rozliczyć nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków.
- W przypadku przyznania nieruchomości jednemu z małżonków, warto wnioskować o rozliczenie kredytu i ewentualny zwrot spłat dokonanych po rozwodzie.
Ewa Kosowska-Czapla
radca prawny
Tekst dotyczy zagadnień, które pojawiają się w naszej codziennej praktyce. Ma on jednak charakter ogólny i nie stanowi porady prawnej w konkretnej sprawie. W celu uzyskania wiążącej opinii prawnej niezbędna jest analiza indywidualnych okoliczności.